Na zwolnieniu lekarskim powinniśmy dochodzić do zdrowia. Przepisy prawa zabraniają nam nie tylko wykonywania w trakcie L4 pracy zarobkowej. Nie możemy również postępować niezgodnie z celem takiego zwolnienia. Co w takim razie możemy robić, a czego nie? Wiele zależy od tego, jakie dokładnie zwolnienie wystawił nam lekarz.
Nie wolno pracować na zwolnieniu lekarskim, ale przedsiębiorcy mogą liczyć na pewien wyjątek
Zwolnienie lekarskie to coś więcej niż tylko wolne od pracy. Przede wszystkim mamy do czynienia z usprawiedliwieniem naszej nieobecności, co już samo w sobie ma znaczenie prawne. W końcu brak takowego może się skończyć nawet zwolnieniem dyscyplinarnym. Od strony ubezpieczeń społecznych dodatkowo w grę wchodzi wynagrodzenie chorobowe wypłacane przez pracodawcę oraz zasiłek choroby z ZUS. Prawo do tego drugiego uzyskujemy co do zasady po 33 dniach. W przypadku ubezpieczonych, którzy ukończyli 50 rok życia, nabywają do niego prawo już po 14-dniowej nieobecności z powodu choroby.
Taki stan rzeczy oznacza, że przepisy stawiają ubezpieczonym pewne istotne ograniczenia co do tego, co mogą robić na zwolnieniu lekarskim. Czy może raczej: czego im robić nie wolno. Wynikają one przede wszystkim z art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
1. Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.
2. Zasiłek chorobowy nie przysługuje w przypadku, gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.
3. Okoliczności, o których mowa w ust. 1 i 2, ustala się w trybie określonym w art. 68.
Kwestia tzw. lewych zwolnień lekarskich raczej nie budzi wątpliwości. Jeśli chodzi o art. 68 przywołanego aktu prawnego, to chodzi o możliwość kontrolowania ubezpieczonych przez ZUS. Warto w tym kontekście wspomnieć także o możliwości kontrolowania pracownika przez pracodawcę wynikające z art. 92 kodeksu pracy. Nas interesuje przede wszystkim ust. 1.
Na zwolnieniu lekarskim nie możemy pracować, co jest raczej oczywiste. Zakaz dotyczy zarówno pracy zdalnej, jak i dorabiania sobie u innego pracodawcy. Dotyczy to nawet tak trywialnych czynności, jak odbieranie służbowych maili. Co ciekawe ZUS uznaje za niezbędne czynności związane z zapewnieniem minimum funkcjonowania własnej firmy przez przedsiębiorcę.
Czym jednak jest „wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem”? To już zależy od samego zwolnienia.
Trawa nie ucieknie, podobnie jak remont, czy zagraniczna wycieczka
Możemy wyróżnić dwa rodzaje zwolnień lekarskich oznaczanych specjalnym kodem. Jedno z nich to tzw. zwolnienie leżące oznaczone numerem 1. Sprowadza się do tego, że pacjent w jego trakcie nie powinien co do zasady opuszczać mieszkania. Taka osoba może wyjść z domu w szczególnych przypadkach. W grę wchodzi na przykład wykupienie sobie leków w aptece, pójście do lekarza na wizytę, czy zrobienie samodzielnie zakupów spożywczych, jeśli nie ma innej możliwości. Dozwolone jest to, co wiąże się z zaspokojeniem podstawowych potrzeb biologicznych pacjenta.
Drugim typem jest tzw. zwolnienie chodzące oznaczane numerem 2. W tym przypadku pacjent na zwolnieniu lekarskim ma możliwość opuszczania miejsca zamieszkania, jeśli istnieje ku temu uzasadnienie. Może więc wyjść na krótki spacer, jeśli lekarz takowe zaleci. Siłą rzeczy, w tym przypadku zakupy w aptece albo pójście do lekarza nie będzie rozpatrywane pod kątem ewentualnego nadużycia. Co więcej, nasz pacjent nie musi w trakcie zwolnienia przebywać w swoim mieszkaniu. Może się na przykład przenieść na ten czas do rodziny. Przy czym musi o takim posunięciu poinformować pracodawcę albo ZUS.
W obydwu przypadkach chory powinien się powstrzymywać od wykonywania czynności, które nie mają żadnego związku z poprawą jego zdrowia. Na zwolnieniu lekarskim nie powinniśmy więc robić niektórych czynności, które zwykło się wykonywać w dniach wolnych od pracy. Odpada nam koszenie trawy, robienie remontów oraz drobnych napraw, czy nawet podlewanie ogródka.
Siłą rzeczy zagraniczne wycieczki na zwolnieniu lekarskim są traktowane jak nadużycie. Podróżowanie po kraju także może nam przysporzyć problemów. Nie powinniśmy też uczestniczyć w różnego rodzaju imprezach w trakcie L4.
Warto jednak pamiętać, że nie istnieje żaden określony ustawą albo rozporządzeniem katalog czynności zakazanych na zwolnieniu lekarskim. Tym samym poszczególne przypadki powinny być rozpatrywane indywidualnie. Na przykład eksperci dość często przytaczają wyrok Sądu Najwyższego z 1998 r., z którego wynika, że udział we własnym ślubie jest dozwolony. Nie ma jednak pewności, że dzisiaj taką szczególną sytuację zinterpretowano by w taki sam sposób.
