Rozwiązanie umowy o pracę rodzi pewne obowiązki po stronie pracodawcy. Analogicznie oznacza to jednak pewne prawa dla pracownika – po zwolnieniu z pracy może domagać się nie tylko zapłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop czy wydania świadectwa pracy.
1. Wolne na poszukiwanie pracy
W okresie wypowiedzenia pracownik zwykle poszukuje innej pracy. Pojawia się tu jednak pewien problem – rozmowy rekrutacyjne bardzo często odbywają się w godzinach, w których pracownik musi wykonywać swoje obowiązki zawodowe.
Nie oznacza to jednak, że z rozmowami rekrutacyjnymi musi poczekać aż do upływu okresu wypowiedzenia. Przepisy przyznają mu dni wolne na poszukiwanie pracy. Jest to płatne zwolnienie, które przysługuje w wymiarze:
- 2 dni – w razie dwutygodniowego i miesięcznego okresu wypowiedzenia,
- 3 dni – przy trzymiesięcznym okresie wypowiedzenia.
2. Odprawa
Zwolnienie z pracy może też oznaczać dla pracownika prawo do odprawy pieniężnej. Najczęściej przysługuje ono w razie zwolnień grupowych. Przepisy przewidują jednak także sytuację, kiedy pracownik otrzyma odprawę mimo rozwiązania umowy z mniejszą liczbą osób czy nawet gdy tylko on utraci pracę. Mowa tu o przypadku, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników i rozwiązuje umowę o pracę wyłącznie z przyczyn niedotyczących pracownika (np. ze względu na upadłość przedsiębiorstwa).
Wysokość odprawy uzależniona jest od długości zatrudnienia u danego pracodawcy i stanowi równowartość:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia – w przypadku zatrudnienia nieprzekraczającego 2 lat,
- dwumiesięcznego wynagrodzenia – gdy pracownik był zatrudniony od 2 do 8 lat,
- trzymiesięcznego wynagrodzenia – w przypadku zatrudnienia ponad 8 lat.
3. Odwołanie do sądu pracy
Zdarza się też, że dochodzi do wadliwego rozwiązania umowy o pracę. Dzieje się tak m.in. gdy pracodawca podaje nieprawdziwy powód rozwiązania umowy albo gdy wypowie ją pracownikowi, dla którego przewidziana została szczególna ochrona trwałości stosunku pracy.
Z tego powodu pracownik ma prawo odwołać się do sądu pracy. Może wtedy liczyć na uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne czy na przywrócenie do pracy (w zależności od tego, czy okres wypowiedzenia już upłynął, czy jeszcze trwa) albo na odszkodowanie.
4. Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy i ekwiwalent za niewykorzystany urlop
Prawa pracownika po zwolnieniu z pracy obejmują także możliwość zwolnienia go z obowiązków zawodowych w okresie wypowiedzenia. Taka decyzja zależy jednak nie do pracownika, a do pracodawcy, który może z własnej woli zwolnić pracownika z obowiązku pracy.
Warto też wspomnieć, że choć co do zasady sytuacja gdy pracodawca zmusza do urlopu jest niezgodna z przepisami, to pewnym wyjątkiem jest właśnie okres wypowiedzenia. Jeśli pracownikowi został urlop, pracodawca może nakazać mu jego wykorzystanie w okresie wypowiedzenia. Jeśli natomiast z tej możliwości nie skorzysta, powinien wypłacić ekwiwalent.
5. Odszkodowanie w przypadku natychmiastowego zwolnienia z przyczyn zależnych od pracodawcy
Istnieją też takie sytuacje, kiedy pracownik może natychmiast zwolnić się z pracy. Ma do tego prawo gdy:
- zostało wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie, a pracodawca nie przeniósł pracownika we wskazanym terminie do innej pracy,
- pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.
W tym drugim przypadku pracownik może nie tylko rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia. Należy się mu także odszkodowanie odpowiadające okresowi wypowiedzenia.
