Konkubinat, czyli związek kohabitacyjny. Ale co to oznacza? Wyjaśniamy czym jest konkubinat – jakie prawa przysługują a jakich są pozbawieni konkubenci.
Konkubinat – co to jest?
Konkubinat to inaczej związek kohabitacyjny. Jest to nieformalny, wolny związek dwojga ludzi, którzy nie zawierli związku małżeńskiego. Konkubenci, tak jak małżonkowie utrzymują ze sobą więzi: emocjonalną, fizyczną i gospodarczą. Mieszkają ze sobą i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Zarówno zawarcie, jak i rozwiązanie relacji nie wymaga udziału osób trzecich, jak to ma miejsce przy ślubie i rozwodzie.
Silnym motywem do powstawania konkubinatów bywało prawo socjalne preferujące w dostępie do świadczeń rodziców samotnie wychowujących dzieci. W rozwijaniu się w Polsce konkubinatów był też obowiązujący w latach 1980. zakaz posiadania przez małżonków dwóch mieszkań. Aktualnie w Polsce nie ma możliwości rejestrowania konkubinatów ani praktycznego dochodzenia praw spadkowych (chyba że z testamentu), alimentacyjnych dla konkubenta z tytułu pozostawania w konkubinacie.
Jakich praw nie mają konkubenci?
Mimo, że faktycznie para żyjąca w konkubinacie jest (zazwyczaj) łączy się silnymi więziami emocjonalnymi, fizycznymi, czy gospodarczymi, to jednak nie ma tylu praw co para, która zawarła związek małżeński.
Różnice między konkubinatem a małżeństwem są następujące:
- gromadzony majątek jest współwłasnością, jeżeli został nabyty wspólnie;
- osoby żyjące w konkubinacie nie mają prawa do wspólnego rozliczania się z podatku dochodowego;
- nie mogą po sobie dziedziczyć z ustawy (wyjątek – dziedziczenie testamentowe);
- nie są uprawnieni do otrzymania renty rodzinnej, tzw. alimentów na byłego konkubenta, czyli prawa żądania dostarczenia środków utrzymania po ustaniu konkubinatu (takie prawo mają wspólne dzieci);
- w relacjach między sobą nie mogą żądać zaspokojenia potrzeb związku, poprzez prawo do żądania wynagrodzenia za pracę drugiego konkubenta;
- nie mogą nosić wspólnego nazwiska.
Konkubinat – prawa i obowiązki życia w konkubinacie
Wiemy już jakich praw (a z nimi i obowiązków) pozbawieni są konkubenci. Pozostawanie w konkubinacie nie jest jednak dla prawa do końca obojętne. Wśród istotnych dla prawa aspektów związanych z życiem w konkubinacie można wymienić:
- konkubent w świetle prawa karnego jest osobą najbliższą. Konkubent może być zwolniony od składania zeznań lub odpowiedzi na poszczególne pytania w postępowaniu karnym. Dotyczy to postępowań toczących się przeciwko drugiemu z konkubentów;
- jeden z konkubentów może wydziedziczyć w testamencie swoich rodziców i zstępnych, jeżeli ci dopuścili się w stosunku do drugiego konkubenta umyślnego przestępstwa przeciwko życiu zdrowiu, wolności lub rażącej obrazy czci;
- można zastrzec na rzecz drugiego z konkubentów dożywocie (rodzaj umowy cywilnoprawnej, mocą której jedna ze stron w zamian za przeniesienie na jej rzecz własności nieruchomości zobowiązuje się zapewnić zbywającemu dożywotnie utrzymanie);
- konkubentowi, w razie śmierci drugiego z nich, będzie przysługiwało lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu;
- jeden z konkubentów może być osobą uprawnioną do renty odszkodowawczej. Obejmuje to przypadki, gdy partner zmarł na skutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia dokonanych w warunkach czynu niedozwolonego;
- konkubent musi przed śmiercią dostarczać dobrowolnie i stale drugiemu z partnerów środków utrzymania. Będzie to również możliwe jeżeli wynika to z zasad współżycia społecznego;
- jeden z konkubentów jest uprawniony do otrzymania zadośćuczynienia i odszkodowania za śmierć swojego partnera.
