Ciąża to szczególny okres w życiu kobiety, a jeszcze bardziej szczególny dla kobiety-pracownika. Przepisy stawiają ją na szczególnym miejscu w hierarchii pracowniczej. Kodeks pracy szczegółowo precyzuje prawa kobiet w ciąży, dzięki czemu przyszła mama jest pod specjalną ochroną prawną.
Pułapka umowy zlecenia i umowy o dzieło
Prawa kobiety w ciąży regulowane przez przepisy Kodeksu pracy dotyczą kobiet zatrudnionych na umowę o pracę. Kobiety zatrudnione na umowę zlecenia lub umowę o dzieło niestety znajdują się na dużo gorszej pozycji w tym szczególnym czasie.
Ciężarna zatrudniona na podstawie umowy zlecenia czy umowy o dzieło nie może liczyć na ochronę stosunku pracy wynikającą z Kodeksu pracy. Oznacza to, że przysługują jej wyłącznie uprawnienia, które wynikają z treści zawartej przez nią umowy.
Na marginesie można jedynie dodać, że kluczową kwestią jest zadbanie o opłacanie dobrowolnych składek na ubezpieczenie chorobowe. Ubezpieczenie chorobowe to podstawa dla zasiłku chorobowego czy macierzyńskiego, co w przypadku kobiety spodziewającej się dziecka jest bardzo ważne.
Jakie prawa w pracy ma kobieta w ciąży?
Umowa o pracę to jedyna umowa, które daje tak szeroki wachlarz uprawnień i przywilejów. Do najważniejszych należy zakaz wypowiedzenia umowy o pracę. Pracodawca nie może zwolnić kobiety w ciąży, oczywiście poza pewnymi wyjątkami. Należą do nich: ogłoszenie upadłości przez pracodawcę, wypowiedzenie zatrudnienia na okres próbny nieprzekraczający miesiąca oraz rozwiązanie umowy z winy pracownicy bez wypowiedzenia, jeżeli na zwolnienie zgodzi się reprezentująca pracownicę organizacja związkowa.
Ważną kwestią jest również sytuacja pracownic zatrudnionych na umowę na czas określony. Jeśli termin wygaśnięcia umowy przypada po zakończeniu trzeciego miesiąca ciąży, ulega ona przedłużeniu do dnia porodu. Wygasa jednak definitywnie po porodzie. Dzień porodu jest w takiej sytuacji ostatnim dniem stosunku pracy. Nie ma natomiast przeszkód, aby stosunek pracy rozwiązał się na ogólnych zasadach. Oczywiście jeśli termin obowiązywania umowy upływa przed zakończeniem trzeciego miesiąca ciąży.
Prawa kobiet w ciąży w pracy
Nie tylko kwestie samych zwolnień ulegają zmianie w przypadku kobiet w ciąży. Również samo wykonywanie pracy jest definiowane przez pewne ulgi i przywileje. Zwiększona ochrona stosunku pracy przejawia się w braku możliwości wykonywania tzw. prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na zdrowie lub przebieg ciąży. Wykaz takich prac zawarto w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 roku w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Kobieta w ciąży powinna mieć również skrócony czas pracy przy monitorze. Czas pracy przy komputerze może wynieś 50 minut na każdą godzinę pracy. W ciągu dnia nie może natomiast przekroczyć 8 godzin. Ciężarna nie może być także zatrudniona w godzinach nadliczbowych, czyli w wymiarze większym niż 8 godzin dziennie. Nie może pracować również w porze nocnej oraz zostać delegowana bez swojej zgody poza stałe miejsce pracy.
Jeżeli zachodzi taka konieczność, pracodawca musi zapewnić kobiecie możliwość wykonywania innej pracy. Jeśli jest to niemożliwe lub niecelowe, pracodawca musi taką pracownice całkowicie zwolnić z obowiązku świadczenia pracy. Zachowuje ona jednak prawo do dotychczasowego wynagrodzenia.
Ważną możliwością jest również zwolnienie od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą z zachowaniem wynagrodzenia. Ciężarna może więc bez wykorzystywania dni urlopu oraz bez zwolnienia lekarskiego udać się na wizytę.
Powyższe przywileje obowiązują do dnia porodu. Po urodzeniu dziecka zmienia się sytuacja prawna pracownicy, a wraz z nią przysługujące jej uprawnienia.
