Handel internetowy ma wiele twarzy, ale jedną z nich jest prawo, szczególnie cywilne. Skuteczne zawarcie umowy sprzedaży musi być związane z oświadczeniami woli obu stron o określonej treści. Jak zadbać o to, by wszystko było zgodne z przepisami?
Oświadczenie woli kupującego o zawarciu umowy ze sklepem internetowym
Płaszczyzna ecommerce, choć ściśle związana z problematyką tworzenia sklepów internetowych, UX-u, marketingu, czy sprzedaży jako takiej, to jednak w dużej mierze prawo. Samą sprzedaż, także przez internet, reguluje polskie prawo cywilne, co okraszone jest dodatkowymi regulacjami prawa ochrony konsumentów.
Nie dość, że mamy do czynienia z umową sprzedaży, to zawiera się ją przez internet, a także – najczęściej – z konsumentem. Powoduje to konieczność sięgnięcia nie do jednej, a co najmniej kilku różnych ustaw. Dopiero kompletna wiedza pozwoli na takie zbudowanie procesu sprzedaży, by był on w pełni zgodny z prawem.
Niniejszy temat można wprawdzie sprowadzić do tego, że konsument musi nacisnąć przycisk „zamawiam z obowiązkiem zapłaty”, a jeżeli dostanie potwierdzenie na e-mail, to umowa została skutecznie zawarta, ale to zdecydowanie za mało.
Nie da się jednak wyczerpująco przedstawić tej problematyki bez uporządkowania i wyjaśnienia pewnej terminologii prawa cywilnego, co jednak ograniczę do minimum. W pierwszej kolejności trzeba wyjaśnić, czym jest umowa: można uznać, że to jakiegoś rodzaju porozumienie stron, ale przede wszystkim jest to czynność prawna. Czynnością prawną jest zaś czynność co najmniej jednego podmiotu, która rodzi konsekwencje prawne. Na czynność prawną składa się więc co najmniej jedno oświadczenie woli, czyli takie uzewnętrznienie woli osoby, które jednocześnie niesie za sobą jakiś skutek prawny.
Oznacza to, że skoro czynnością prawną jest umowa, a elementem czynności prawnej jest oświadczenie woli – o jakiejś treści – to jest ono konieczne do zawarcia umowy, na przykład sprzedaży. Jak więc uzewnętrznić swoją wolę tak, by doszło do skutecznego zawarcia umowy sprzedaży? Umowa sprzedaży jest umową uregulowaną w Kodeksie cywilnym. Sprzedawca ma obowiązek przenieść własność rzeczy i ją wydać, a kupujący musi zapłacić cenę. To są jej niezbędne elementy, które muszą znaleźć się w zakresie zgodnego oświadczenia woli stron.
Zawarcie umowy przez internet
Umowa sprzedaży nie wymaga szczególnej formy, wyjątkiem jest jest na przykład sprzedaż nieruchomości (forma aktu notarialnego). Typową umowę sprzedaży można zawrzeć nawet w formie dorozumianej (czyli przez samo zachowanie się). Spotykamy się z tym na przykład w życiu codziennym, w sklepie, w którym towar jedynie kładziemy na ladę, bądź pokazujemy sprzedawcy, czasem nawet się nie odzywając ponad „dzień dobry”, „dziękuję” i „do widzenia”.
Oświadczenie woli skuteczne do zawarcia umowy sprzedaży przez internet jest więc możliwe i wystarczy do skutecznego zawarcia umowy. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, oświadczenie woli można zawrzeć także na odległość, przez internet. Dochodzi ono do adresata wtedy, gdy mógł zapoznać się z jego treścią.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 10 grudnia 2003 roku stwierdził, że (w wypadku czynności online) jest ono:
[…] złożone z chwilą jego przejścia do systemu informatycznego prowadzonego i kontrolowanego przez odbiorcę, to jest w momencie przyjęcia oświadczenia przez serwer odbiorcy i zarejestrowania na nim odpowiednich danych.
Wiemy już więc, czym jest oświadczenie woli. Wiemy też, że w wypadku sprzedaży musi ono objąć ustalenia co do towaru, ale i ceny. W końcu znamy też moment, w którym oświadczenie woli jest składane drugiej stronie, gdy porozumiewają się online. Warto więc przejść do treści.
Zanim przejdę do podsumowania, warto pamiętać, że w sieci nie ma zastosowania art. 543 k.c., który stanowi, że wystawienie towaru na widok publiczny stanowi nie ofertę, a zaproszenie do zawarcia umowy. Na ten przepis powołujemy się, żądając, by towar sprzedano nam po cenie wskazanej na etykiecie, gdy na kasie pojawia się inna.
W ecommerce to konsument składa ofertę sprzedawcy, a momentem zawarcia umowy jest nadejście potwierdzenia zamówienia. Najczęściej przychodzi automatycznie, ale przecież nie musi.
Jak musi wyglądać samo oświadczenie woli kupującego o zawarciu umowy ze sklepem internetowym?
Pewne obowiązki sprzedawcy określa ustawa o prawach konsumenta. Nie wystarczy więc samo poinformowanie o towarze i jego cenie, a obowiązków pojawia się więcej. Ustawa odnosi się do różnych umów z konsumentem i stanowi, że przez umowę zawartą na odległość rozumie się
umowę zawartą z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie
Ustawę stosuje się do zwykłej sprzedaży, ale nie ma zastosowania np. do usług finansowych czy też umowy transportu.
Co do obowiązków informacyjnych osób prowadzących sklep internetowy, odsyłam do odrębnego tekstu. Jest ich wiele i zależą od charakteru oferowanych towarów lub dóbr.
Bardzo istotna jest treść art. 17 ustawy o prawach konsumenta. Zgodnie z tym przepisem, na stronie podsumowującej konkretne zamówienie muszą znaleźć się informacje o:
- głównych cechach świadczenia (towar, cena)
- łącznej cenie, którą będzie musiał zapłacić konsument
- czasie trwania umowy, gdy jest określony
- minimalnym czasie trwania zobowiązań klienta, jeżeli istnieją
Pierwsze dwie informacje odnoszą się do sprzedaży rzeczy. Przedsiębiorca musi także zapewnić, że konsument wyraźnie potwierdza to, że zamówienie skutkuje obowiązkiem zapłaty.
„Zamówienie z obowiązkiem zapłaty”
Jeżeli zamówienie potwierdza się wirtualnym przyciskiem (a najczęściej tak jest), to musi być on czytelny, a także opisany stwierdzeniem
zamówienie z obowiązkiem zapłaty
lub równoważnym. Uchybienie powyższym obowiązkom skutkuje tym, że nie zawiera się umowy.
Podsumowując, oświadczenie woli kupującego o zawarciu umowy ze sklepem internetowym może być złożone przez internet. W wypadku, gdy chodzi o transakcje B2B, zastosowanie znajdują ogólne reguły wynikające z Kodeksu cywilnego.
Sprzedaż konsumentowi (którym dziś może być poniekąd także przedsiębiorca) oznacza jednak całe spektrum dodatkowych informacji. Strona podsumowująca, określająca treść oświadczenia woli kupującego, także spełniać musi prawem wymaganą postać, w szczególności określając towar, cenę, a także jednoznacznie określać, że chodzi o zamówienie z obowiązkiem zapłaty.
Trzeba mieć świadomość, że obowiązki informacyjne wychodzą znacznie ponad wskazane informacje, a uchybienie im ma wpływ na uprawnienia konsumenta związane z umową, bądź też z samą umową. Na przykład brak informacji co do terminu odstąpienia od umowy skutkuje tym, że prawo to wygasa nie po 14 dniach, a po 12 miesiącach. przykładów jest oczywiście więcej.
