Relacje pomiędzy członkami rodziny regulują nie tylko osobiste stosunki, lecz również wypracowane przez lata normy społeczne oraz moralne. Czy istnieją jednak jakiekolwiek zapisy regulujące kwestie obowiązkowej opieki nad dziadkami? Czy obowiązkiem objęte są wyłącznie dzieci, czy także wnuki?
Art. 87 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że zarówno rodzice, jak i dzieci obowiązani są do wzajemnego szacunku oraz wspierania się. Przy czym wzajemne wsparcie należy rozumieć jako pomoc na płaszczyźnie materialnej, ale także wsparcie w chorobie, cierpieniu i kalectwie. Relacje pomiędzy rodzicami oraz dziećmi powinny opierać się na bezinteresownej pomocy z obydwu stron.
Ustawodawca nie ustanowił żadnych sankcji za nieudzielenie wsparcia materialnego oraz jakiejkolwiek pomocy członkom rodziny. Jednakże może to nastąpić poprzez skuteczne dochodzenie swoich praw w oparciu o obowiązujące regulacje prawa rodzinnego. Wymiernym skutkiem odpowiedzialności jest zaś instytucja obowiązku alimentacyjnego.
Obowiązek alimentacyjny a obowiązek opieki nad dziadkami
O alimentach przyznawanych na rzecz małoletnich dzieci słyszał każdy. Nie wszyscy jednak wiedzą, że obowiązek alimentacyjny może istnieć nawet wtedy, gdy dziecko również pracuje. Jak jest natomiast w przypadku alimentów przyznawanych na rzecz dziadków?
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią, że obowiązek dostarczania środków utrzymania – obowiązek alimentacyjny – obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Krewni w linii prostej to oczywiście osoby, które pochodzą od jednego członka rodziny z danej linii. Ponadto, regulacje wskazują, że obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi. Oznacza to, że obowiązek opieki nad dziadkami w pierwszej kolejności obciąża ich dzieci. Zatem w pierwszej kolejności przed nami potencjalnie przez sąd mogą zostać zobligowani do alimentacji na rzecz swoich rodziców nasi rodzice. Natomiast wnuki będą natomiast zobowiązane do opieki nad dziadkami w dalszej kolejności – np. w sytuacji gdy ich rodzice już nie żyją lub są ubezwłasnowolnieni.
Oznacza to, że obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje wówczas gdy – nie ma już żadnej osoby zobowiązanej w bliższej kolejności,
- albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi,
- lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.
Tym samym, wnuki mają obowiązek opieki nad dziadkami wtedy, gdy dzieci dziadków już nie żyją albo nie są w stanie wypełniać swoich obowiązków. W takim przypadku obowiązek opieki nad dziadkami przechodzi właśnie na ich wnuki. Nie istnieją jednak jakiekolwiek instytucje oraz instrumenty prawne, które mogłyby zmusić wnuków do fizycznej opieki nad dziadkami w celu zapewnienia im właściwych warunków życia. Ograniczają się bowiem wyłącznie do ustanowienia alimentacji w przypadku popadnięcia przez dziadków w niedostatek.
Dziadkowie nie mogą zatem w jakikolwiek sposób domagać się fizycznej i bezpośredniej formy opieki ze strony swoich wnucząt. Wyrok zasądzający na ich rzecz alimenty odnosi się wyłącznie do aspektów materialnych.
