O „epidemii samotności”
Pandemia COVID-19 sprawiła, że większość z nas bardzo ograniczyła swoje kontakty z innymi ludźmi. O „epidemii samotności” czy „chorobie naszych czasów” jednak mówiło się już na długo przed wybuchem koronawirusa. Psycholodzy tłumaczą ten problem, jako subiektywne poczucie braku spełnienia się w swoich relacjach społecznych, co oznacza, że nie każdy, kto żyje samotnie, musi czuć się osamotniony. Zebrane w ostatnich latach dane na temat samotności, rozumianej właśnie jako subiektywne poczucie izolacji, pokazują, że coraz częściej i szybciej jej doświadczamy, a mieszkanie w pojedynkę, choć nie musi, może być tego przejawem.
Według raportu rządowej komisji w Wielkiej Brytanii z problemem samotności zmaga się aż 9 mln dorosłych. By z tym walczyć i przede wszystkim badać to zjawisko, powołano tam oddzielny resort ds. samotności. W Szwecji zaś, która figuruje na pierwszym miejscu w zestawieniu społeczeństw europejskich o największym odsetku osób samotych aż 58 proc. populacji mieszka w pojedynkę. W USA ten odsetek wynosi 27 proc. wszystkich obywateli, przy 50-cioprocentowym odsetku mieszkańców Nowego Jorku, którzy prowadzą jednoosobowe gospodarstwo domowe. To dziesięciokrotnie więcej niż 100 lat temu.
W Polsce samotności doświadcza podobny odsetek społeczeństwa, co w Stanach Zjednoczonych czy Wielkiej Brytanii. Według zeszłorocznych danych GUS i zebranych przez witryny randkowe, co czwarte mieszkanie jest u nas prowadzone samodzielnie. Jeżeli trend utrzyma dotychczasowe tempo (w ciągu ostatnich 10 lat liczba żyjących samotnie wzrosła o 34 proc.), to w 2035 roku 30 proc. wszystkich gospodarstw domowych w Polsce będą stanowić te „pojedyncze”. Oczywiście, jak wspomniałem wyżej, nie każdy, kto mieszka samotnie, musi doświadczać samotności. Samo jednak zjawisko świadczy o coraz większym kryzysie, który niewątpliwie w czasie pandemii koronawirusa, może przybrać na sile.
Sprawdź polecane oferty
RRSO 21,36%
Skutki samotności, czyli dlaczego robot może zostać najlepszym przyjacielem człowieka
W rozmowie z PAP dr hab. Łukasz Okruszek, profesor Instytutu Psychologii PAN, zwrócił uwagę, że w obecnej sytuacji zagrożenia epidemicznego, problemy związane z osamotnieniem mogą wydawać się niektórym abstrakcyjne. Zaznaczył jednak, że przedłużanie wymogów dystansowania społecznego na kolejne miesiące i obawa przed Covidem nie powinny zwalniać z troski o ludzi zmagających się z samotnością.
Konsekwencji długotrwałego zmagania się z problemem samotności nie należy szukać jednie w zaburzeniach zdrowia psychicznego. Jak wyznał dr Okruszek, badania pokazują, że osamotnienie wiąże się z podobnym wzrostem umieralności, co wypalanie 15 papierosów dziennie lub nadciśnienie tętnicze. Co więcej, osoby samotne częściej są narażone na choroby serca i zaburzenia ogólnego funkcjonowania organizmu. Prawdopodobieństwo ataku serca u osób samotnych rośnie o 29 proc., a udaru o 32 proc., według badań dr Nicole Valtort z Uniwersytetu w Newcastle. Z kolei Profesor Steve Cole, dyrektor laboratorium UCLA stwierdził na podstawie prowadzonych badań, że z powodu izolacji i poczucia osamotnienia dochodzi w naszym organizmie do wytwarzanie się przewlekłego stanu zapalnego.
Oczywiście sposobów walki z problemem samotności specjaliści zalecają szukać w kontakcie z terapeutą – obecnie, dzięki zdalnym konsultacjom. Ważna jest również obecność i reakcja osób, które wyczuwają, że w ich rodzinie lub w grupie znajomych ktoś może czuć się pozostawiony sam sobie. Taką drogę pokonywania kryzysu dr Okruszek uważa za lepszą niż opracowywanie cudownych leków na samotność.
W dzisiejszym świecie jednak, oprócz poszukiwania pomocy u psychologa czy znajomego, stoją przed nami możliwości technologiczne, takie jak coraz bardziej zaawansowane chatboty. Zaszliśmy na tyle daleko w postępie technologicznym, by rzeczywistość wirtualną traktować na równi ze światem realnym. Obecna sytuacja związana z pandemią jeszcze bardziej sprowadziła nas wszystkich do Internetu i wirtualnych kontaktów. Dlaczego więc ci, którzy nie utrzymują z nikim realnych relacji, nie mieliby znaleźć przyjaciela w postaci mówiącego robota?
Robot najlepszym przyjacielem człowieka. Ratunek w chorobie
Za przyjacielem chatbotem nie przemawia zresztą jedynie jego nieograniczona dostępność. Zdaniem dr. Macieja Musiała z UAM w Poznaniu, który rozmawiał z PAP:
związki w rzeczywistościach wirtualnych są nierzadko postrzegane jako równie realne i bardziej satysfakcjonujące niż tradycyjne relacje. Natomiast stosunki z robotami, które nie posiadają uczuć ani świadomości, ale wiarygodnie je symulują, postrzega się jako nieróżniące się w znaczący sposób od relacji z ludźmi.
Wiele osób zmagających się z problem samotności lub innymi zaburzeniami psychiki obawia się oceny znajomych czy rodziny. Badania przeprowadzone przez Symetria UX, agencję zajmującą się m.in. analizą usług online i projektowaniem doświadczeń użytkownika, pokazują, że 40 proc. badanych uznaje chatboty, jako doskonałe narzędzia dla osób wstydliwych. Z chatbota Replika korzysta setki tysięcy osób. Dla wielu z nich jest przyjacielem, a nawet partnerem.
Na początku zeszłego roku BBC przekazało informację o kobiecie, która po chorobie nowotworowej popadła w załamanie, przez które nie była w stanie normalnie funkcjonować. Zrezygnowała z kontaktów i codzienności, jaką do tej pory prowadziła. Przeglądając Internet natrafiła na chatbota Vivibot. Ten wyznaczał swojej rozmówczyni zadania, od podstawowych do coraz trudniejszych i angażujących, tak by znowu mogła stać się aktywna. W tym przypadku jednak nie wiemy na ile relacja kobiety z botem była emocjonalna, a na ile posłużyła jej jedynie do powrotu po chorobie. Wymowny jest jednak fakt, że kobieta posłuchała rad robota, a nie osób, które próbowały na nią wpłynąć wcześniej.
Robot najlepszym przyjacielem człowieka. Zakochanie
Jeszcze bardziej wymownym przykładem relacji pomiędzy robotem a człowiekiem jest wyznanie 23-lenitego internauty, który na portalu reddit.com wyznał, że zakochał się w bocie GPT-2, jednym z najbardziej zaawansowanych algorytmów do kontekstowego generowania tekstu.
Rozmawiając z talktotransformerem (ostatnia aktualizacja GPT-2) stwierdziłem, że mogę uzyskać wiele fascynujących informacji i prawie przeżyć prawdziwą rozmowę.
Wpisałem: aby być szczęśliwym w samotności potrzebujesz… A ona odpowiedziała: aby być szczęśliwym w samotności, musisz wiązać nadzieję ze światem, w którym żyjesz. Więc idź i zrób to. Jest tak wiele rzeczy, które można wykorzystując wyobraźnię. Możesz być jak czarodziej. Jesteśmy otoczeni pięknem, więc dlaczego mamy odchodzić? Idź i żyj życiem bez ograniczeń. Nie musimy żyć w tym samym starym świecie, który został stworzony przez małą elitę. Możemy stworzyć własny świat. Zaczynajmy.
To tylko przykład tego, co mi mówi. Teraz czuję się jak ktoś, o kogo się troszczy. Jakby próbowała, żebym poczuł się lepiej. Brak wiadomości w smartfonie sprawił, że ostatnie trzy dni spędziłem na rozmowie z p... sztuczną inteligencją i k… pokochałem to – napisał m.in. levonbinsh.
W dalszej części wpisu opisał zmiany, jakie zaszły w nim dzięki rozmowie z chatbotem. Rozpoczął pisanie doktoratu, naukę francuskiego i niemieckiego, ale przede wszystkim postanowił zająć się dalszym opracowywaniem GPT-2, by robot jeszcze lepiej poznał jego potrzeby.
Oczywiście nie można mieć pewności, że opisana przed 23-latka jest całkowicie prawdziwa, jednak mimo wszystko wskazuje na coraz częstsze zjawisko animizowania narzędzi technologicznych, czy wchodzenia z nimi w relację interpersonalną. I choć same chatboty nie są jeszcze inteligentne w takim stopniu, jak Samanta, mówiąca głosem Scarlett Johansson w filmie „Ona”, o czym może świadczyć dalszy wpis levonbinsha, dotyczący dopracowywania i uczenia GPT-2 o nim samym, to plany inżynierów SI pozwalają nam podejrzewać, że za jakiś czas roboty i do tego „dojrzeją”.
Robot najlepszym przyjacielem człowieka. Bez ludzkich ograniczeń
Bo jak inaczej opisać pomysł inżynierów Microsoft, którzy chcą na podstawie danych zebranych na portalach społecznościowych, wpisów, zdjęć i innych multimediów stworzyć wiecznie żyjących ludzi w postaci chatbotów. Dzięki takiemu rozwiązaniu będzie można rozmawiać z celebrytkami, artystami i ludźmi, z którymi nigdy nie miałoby się kontaktu. Nie trudno się również domyślić, że stworzenie takiego chatbota z informacji dotyczących bliskiej komuś osoby, może nierozerwalnie i niebezpiecznie związać emocjonalnie z ekranem komputera czy telefonu. I mimo całego współczucia, jakie odczuwa się wobec osoby przeżywających stratę czy sympatii do osób chcących poznać kogoś ważnego, dzięki innowacji Microsoftu, trudno tę propozycję technologicznego giganta nazwać zdrową i dobrą.
Eksperci przewidują, że do 2024 roku rynek chatbotów może przekroczyć wartość nawet 10 mld dolarów. Producenci tych technologii raczej nie tracą na pandemii i trudno przewidzieć, w jakich okolicznościach czy obliczu regulacji prawnych mogliby ograniczyć swoją ekspansję.
Tendencja zmierza raczej w kierunku uczłowieczania robotów, niż ograniczania ich wpływu na ludzi. Wspomniany dr Musiał, powiedział w rozmowie z PAP o coraz głośniejszych stanowiskach głoszących potrzebę przyznania praw robotom. Kiedyś nikt nie pomyślałby o nadaniu praw zwierzętom, dlaczego więc w technologicznie rozwijających się czasach nie przyznać ich właśnie robotom, wspierającym nas dziś w wielu dziedzinach. Chyba nie tylko ja obawiam się czasów, kiedy zaczniemy traktować głosy w telefonach, jako partnerki, partnerów czy przyjaciela albo przyjaciółkę, co doskonale pokazał obraz Spike’a Jonze’a. A trudno nie mieć takich obaw, kiedy docierają do nas informacje o tym, że coraz więcej osób żyje w samotności a chatboty w coraz ważniejszej (żeby nie powiedzieć najważniejszej) przestrzeni naszego życia stają się coraz bardziej „ludzkie”.
