Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku to dokument, z którego wynika, że prawo do spadku po zmarłym przypada jednemu lub kilku spadkobiercom w określonej wysokości. Zdarza się jednak, że po wydaniu takiego postanowienia sytuacja ulega zmianie. Przykładem może być chociażby znalezienie zaginionego testamentu, z którego wynika, że prawo do spadku mają inne osoby. W takim wypadku konieczna może się okazać zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku nie jest niezbędne
Stwierdzenie nabycia spadku nie jest obowiązkowe. Postanowienie wydane przez sąd potwierdza jedynie istniejące już prawo do spadku dla konkretnego kręgu spadkobierców. I bez niego dane osoby są więc spadkobiercami. Taki dokument może okazać się jednak niezbędny do podjęcia pewnych czynności – choćby dokonania działu spadku czy wypłaty pieniędzy z konta bankowego zmarłego.
Alternatywą może być notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Wywiera on dokładnie te same skutki co postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. O ile jednak to drugie wydaje sąd, akt poświadczenia dziedziczenia sporządza się przed notariuszem. Pozwala to na szybsze potwierdzenie prawa do spadku, ale wiąże się z wyższymi kosztami. Co więcej – jest możliwe tylko w razie zgodności co do kręgu spadkobierców i przysługujących im udziałów.
Kiedy zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku jest możliwa?
O ile jednak postanowienie wydane przez sąd ma potwierdzać istniejące prawa do spadku, to nie znaczy, że nie może ulec zmianie. Zdarzają się bowiem przypadki odnalezienia testamentu, z którego wynika, że wola spadkodawcy była inna, niż przewiduje to dziedziczenie ustawowe. Co więcej, może się okazać, że nie tyle o istnieniu testamentu nikt nie wiedział, co został on celowo ukryty przez osobę niezadowoloną z zawartych tam postanowień. W takiej sytuacji sąd może jeszcze stwierdzić wobec spadkobiercy niegodność dziedziczenia. Zostanie on więc odsunięty od spadku i nie będzie miał do niego prawa.
Najprościej rzecz ujmując można więc powiedzieć, że zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku jest możliwa w razie wykazania, że:
- jedna lub kilka osób wskazanych w treści postanowienia tak naprawdę nie jest spadkobiercą,
- określone tam wysokości udziałów są inne niż w rzeczywistości.
Oprócz wspomnianego odnalezienia testamentu czy stwierdzeniu niegodności dziedziczenia zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku może uzasadniać chociażby odnalezienie kolejnych spadkobierców (np. nieślubnych dzieci) czy umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia.
Termin na działanie uzależniony od uczestniczenia w pierwszym postępowaniu
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku sąd może zmienić zarówno przed uprawomocnieniem, jak i w sytuacji, gdy stało się już prawomocne. Wniosek zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku może zgłosić każdy zainteresowany. Będą to więc nie tylko spadkobiercy, ale także wierzyciele spadkodawcy, zapisobiorcy, kurator spadku czy wykonawca testamentu.
Względem niektórych osób przepisy wprowadzają jednak pewne ograniczenia. Jeśli dana osoba brała udział w postępowaniu, w którym wydano postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, może żądać jego zmiany tylko, jeśli wtedy nie mogła przedstawić okoliczności uzasadniających zmianę postanowienia. Krótko mówiąc, musi wykazać, że o takiej podstawie zmiany postanowienia dowiedziała się dopiero później. Znaczenie ma przy tym formalny udział, a nie fizyczna obecność w sądzie. Jeśli dany spadkobierca nie był obecny na sali sądowej albo nawet nie składał jakichkolwiek pism, nie oznacza to, że nie brał udziału w postępowaniu. Czas na działanie też jest ograniczony. Wniosek o zmianę postanowienia trzeba złożyć przed upływem roku od dnia, w którym poznało się podstawę zmiany postanowienia.
Inaczej sprawa wygląda w odniesieniu do osób, które nie brały udziału w postępowaniu. Wobec nich nie ma wspomnianych ograniczeń. Mogą więc złożyć wniosek w każdym czasie, bez dodatkowych warunków.
