Artykuł autorstwa Andrewa Wakefielda i 12 współautorów, w którym wykazano rzekome powiązanie między szczepionką MMR a autyzmem wywołał niemałe poruszenie. Przy badaniu popełniono szereg błędów – przede wszystkim przeprowadzono je na zaledwie 12 pacjentach celowo dobranych pod postawioną tezę, bez grupy kontrolnej i co najważniejsze - bazując nie na metodzie eksperymentalnej czy statystycznej, a na opinii rodziców.

Wycofanie artykułu Wakefielda i odebranie mu prawa do wykonywania zawodu, a nawet szereg kolejnych badań wykazujących, że nie ma związku między szczepieniem na odrę, świnkę i różyczkę a autyzmem nie potrafił jednak zapobiec powiększaniu się grona antyszczepionkowców. Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny wynika, że liczba osób w wieku do 19 lat uchylająca się od obowiązku szczepień ochronnych wciąż rośnie. Podczas gdy w 2010 roku było ich 3437, w 2018 grono to powiększyło się aż kilkukrotnie, bo do 40 342.

Lekarz rodzinny musi poinformować rodziców małoletniego o obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym, a także o szczepieniach zalecanych. Decyzja o czasie i konieczności szczepienia należy nie do rodzica, ale do lekarza, co potwierdza zarówno komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego oraz Naczelnej Izby Lekarskiej, jak i wyroki sądów - chociażby wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 czerwca 2019 roku (VII SA/WA 3097/18). Mowa tu oczywiście o szczepieniach obowiązkowych, których wykaz znajduje się na stronie gov.pl. W przypadku tych zalecanych decyzja należy natomiast do rodziców.

Może się jednak zdarzyć, że rodzice odmawiają albo samego obowiązkowego szczepienia, albo też nawet badania kwalifikacyjnego, które to szczepienie poprzedza. W takim wypadku lekarz w pierwszej kolejności będzie próbował ich przekonać do zmiany zdania. W większości przypadków nie przyniesie to jednak rezultatów. Wówczas przygotowuje odpowiednie oświadczenie, w którym rodzice zadeklarują, że nie wyrażają zgody na szczepienie dziecka. Lekarz poinformuje ich także o obowiązku zawiadomienia o tej sytuacji Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.

Obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym wynika z artykułu 5 pkt. 1 lit. b oraz artykułu 17 Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Poddawanie się szczepieniom ochronnym jest obowiązkiem, któremu podlegają wszystkie osoby przebywające na terenie Rzeczpospolitej Polskiej.

Szczepienia mają zresztą na celu nie tylko ochronę dziecka przed zarażeniem się w przyszłości daną chorobą, ale także zmniejszają ryzyko narażenia całego społeczeństwa na epidemie chorób zakaźnych.

Choć w Ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie została wprost określona kara i sposób jej nakładania, nie oznacza to, że kary za nieszczepienie dziecka nie są nakładane. Odbywa się to w ramach procedury administracyjnej, a dokładniej w trybie artykułu 26 Ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Powiatowy Państwowy Inspektor sanitarny jest odpowiedzialny za wszczęcie i nadzorowanie przebiegu postępowania. Kary za nieszczepienie dziecka zgodnie z artykułem 119 mogą wynosić do 10 tysięcy złotych w przypadku jednorazowej sankcji, a jeśli jest ich wiele – do nawet 50 tysięcy złotych.

Brak szczepień może być także uznany na działanie z pokrzywdzeniem dziecka. Sąd opiekuńczy będzie więc mógł wszcząć postępowanie zarówno z urzędu, jak i wskutek powzięcia informacji o zagrożeniu dobra dziecka na przykład od placówki medycznej.

Konsekwencją postępowania sądowego może być zobowiązanie rodziców do określonego zachowania, ale także ograniczenie władzy rodzicielskiej i poddanie jej wykonywania stałemu nadzorowi kuratora sądowego.