Spółdzielnia mieszkaniowa jest organizacją posiadającą osobowość prawną, która prowadzi działalność gospodarczą. Ta działalność gospodarcza jest jednak ukierunkowana na zaspokojenie potrzeb jej członków – czyli właścicieli lokali mieszkalnych, znajdujących się w spółdzielnianych budynkach. Spółdzielnia mieszkaniowa pobiera od swoich członków opłaty członkowskie (zwykle przeznaczane na funkcjonowanie tego tworu, a także na zapewnienie np. remontów budynków), a członkowie wybierają organy spółdzielni (zarząd i radę nadzorczą).

Nie każdy blok jest zarządzany przez spółdzielnię mieszkaniową, jednak w Polsce lwia część budynków wielorodzinnych to bloki spółdzielniane. Istnieją jednak bloki będące własnością jednej osoby, czy też takie, w których powstała nie spółdzielnia mieszkaniowa, a wspólnota mieszkaniowa (czyli forma własności wielu osób, a nie własność spółdzielcza i to mieszkańcy, a nie zarząd podejmują wszystkie decyzje).

Spółdzielnia mieszkaniowa jest specyficznym tworem prawnym, który doczekał się specjalnych przepisów – funkcjonowanie spółdzielni reguluje ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych, która wkrótce prawdopodobnie doczeka się nowelizacji. W Rządowym Centrum Legislacji znalazł się bowiem projekt zmian w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych aktów prawnych.

Wśród najważniejszych zmian dotyczących prawa o spółdzielniach mieszkaniowych można znaleźć zapisy, które ułatwią (czy może raczej umożliwią) osobom uprawnionym sądowego dochodzenia roszczeń o ustanowienie odrębnej własności lokalu. Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy:

Gdy ta regulacja zostanie zmieniona, łatwiej będzie dochodzić ustanowienia odrębnej własności lokalu, nawet w obliczu braku działania spółdzielni w tym zakresie. Nowe regulacje mają m.in. dać podstawę wprawną wspólnocie mieszkaniowej do zarządzania garażem wielostanowiskowym, będącym przedmiotem współwłasności właścicieli wspólnotowych lokali.

Wspólnota mieszkaniowa to twór, w przypadku którego większość decyzji podejmuje zarząd. Zarząd ten jest jednak wybierany przez członków wspólnoty, podczas walnego zgromadzenia. Co więcej, walne zgromadzenie musi odbywać się raz w roku (nawet jeżeli nie jest to zebranie wyborcze, gdyż kadencja zarządu zwykle trwa dłużej).

Każdy z członków spółdzielni (a więc osoba będąca właścicielem lokalu spółdzielnianego) ma prawo do uczestniczenia w takim walnym zgromadzeniu, co jest szczególnie istotne w przypadku zgromadzeń wyborczych, jednak aby mieć istotny wpływ na funkcjonowanie spółdzielni, warto pojawiać się na każdym. Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych zezwala na uczestnictwo w walnym zgromadzeniu przez pełnomocnika. Te przepisy nie są jednak szczególnie precyzyjne. To ma się zmienić wraz z planowaną nowelizacją – katalog osób, które będą mogły być pełnomocnikami, ma ulec zdecydowanemu ograniczeniu. Jak czytamy w uzasadnieniu:

Ma to ukrócić proceder wpływania na ważne spółdzielniane decyzje. Jak bowiem podkreślają twórcy projektu ustawy, zdarzały się sytuacje, kiedy ktoś uzyskał pełnomocnictwo w wyniku błędu lub podstępu. Takie działanie ma na ogół na celu uzyskanie jak największej liczby pełnomocnictw od członków mniej świadomych i starszych, aby umożliwić przegłosowanie uchwał zgodnie z intencją określonych grup. Zmiana przepisów ma ukrócić ten proceder.