Kiedy przez Polskę przetacza się debata o skróceniu w jakiś sposób tygodnia roboczego, praca w soboty wydaje się abstrakcją. Pomimo tego żaden przepis nie stoi na przeszkodzie, by firma funkcjonowała normalnie także szóstego dnia tygodnia. Jest jednak pewne „ale” w postaci 40-godzinnego tygodnia pracy. Jeśli nasi pracownicy pracują po osiem godzin dziennie, to limit nam się wyczerpuje w piątek.
Ustawodawca dość drobiazgowo określił, jak w Polsce powinien wyglądać typowy tydzień pracy
Przedsiębiorca może prowadzić swoją firmę w dowolnie wybranym czasie w ciągu dnia czy tygodnia. Może nawet prowadzić handel w niedzielę dzięki specjalnie stworzonemu na taki wypadek wyjątkowi. Nie ma się co dziwić, skoro wolność wykonywania działalności gospodarczej stanowi prawo konstytucyjnie chronione. Sytuacja komplikuje się jednak w sytuacji, gdy zatrudniamy pracowników. Oni mają w końcu określone prawa gwarantowane przez kodeks pracy. Ich uporczywe albo złośliwe ignorowanie stanowi z kolei przestępstwo.
Kluczowym przepisem regulującym, kiedy w normalnych warunkach można świadczyć pracę, jest art. 1519.
§ 1. Dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy.
§ 2. Za pracę w niedzielę i święto, w przypadkach, o których mowa w art. 15110, uważa się pracę wykonywaną między godziną 6:00 w tym dniu a godziną 6:00 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina.
Wystarczy jeden rzut oka, by dostrzec, że czegoś nam tutaj brakuje. Wydawać by się mogło, że praca w soboty praktycznie nie została przez ustawodawcę w żaden sposób uregulowana. Wyjątek stanowią specyficzne przypadki tzw. pracy weekendowej, w których pracownik i tak przychodzi do pracy jedynie w piątki, soboty i niedziele. Tym samym szósty dzień tygodnia teoretycznie nie jest dniem wolnym od pracy. Prawdziwość tego jakże „odkrywczego” stwierdzenia dostrzeże każdy, kto wybierze się na zakupy w sobotę. Sklepy są przecież otwarte.
Pomimo tego duża część przedsiębiorców nie decyduje się wykorzystywać w swojej działalności tego dnia. Co stoi na przeszkodzie? Także w tym wypadku odpowiedź znajdziemy w kodeksie pracy. Ustawa nie ogranicza może pracy w konkretne dni niebędące niedzielą, ale wyznacza jasne tygodniowe oraz dobowe limity dla pracowników.
Praca w soboty teoretycznie nie stoi w sprzeczności z przepisami kodeksu pracy, ale o kilku kwestiach trzeba pamiętać
W Polsce obowiązuje co do zasady 40-godzinny tydzień pracy. Kluczowym przepisem jest w tym przypadku art. 129 przywoływanej ustawy. Bez trudu dostrzeżemy kolejne bardzo ważne „ale”.
Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem art. 135-138, 143 i 144.
Pracownik nie dość, że nie powinien pracować dłużej niż 40 godzin w tygodniu i 8 godzin każdego dnia, to jeszcze ma prawo do dwóch dni wolnych w tygodniu. Praca w soboty jest więc dopuszczalna jedynie wtedy, kiedy dana osoba nie przychodzi do pracy także w inny dzień niż niedziela. Nie możemy więc zdecydować, że od poniedziałku do piątku praca w firmie trwa przez 7 godzin, a w sobotę przez 5 godzin.
Z punktu widzenia pracodawcy jest to istotne o tyle, że zgodnie z prawem nie może swobodnie ściągnąć pracownika w sobotę. Ktoś mógłby pomyśleć, że wystarczy zastosować przepisy o nadgodzinach. Wówczas musielibyśmy po prostu wypłacić pracownikowi stosowny dodatek. Zgodnie z art. 151¹ §1 pkt 2) przysługiwałoby mu 50 proc. wynagrodzenia. Tak jednak nie jest. Ustawodawca postanowił niejako pójść na rękę przedsiębiorcom i wprowadzić osobną regulację dotyczącą pracy w dniu wolnym od pracy niebędącym świętem. Mowa o art. 151³.
Pracownikowi, który ze względu na okoliczności przewidziane w art. 151 §1 wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym.
Co w sytuacji, gdy pracownik wolałby jednak wynagrodzenie? Nic. Kodeks pracy nie pozostawia ani jemu, ani nam wyboru w tej kwestii. Warto także pamiętać, że dzień wolny od pracy wynikający z zakładowego albo indywidualnego harmonogramu wcale nie musi przypadać w sobotę. Może się tak zdarzyć, że właśnie tego dnia pracownik zdecyduje się odebrać jednodniowy urlop w zamian za przepracowanie wolnej środy, wtorku, czy dowolnego innego dnia.
